HIV-AIDS’e yakalanma şüphesini en çok kaçamak yapan evli erkekler yaşıyor. Şüphe öylesine bir illet ki bazen hastalıktan çok zarar veriyor. Sağlık Bakanlığı’nın Küresel Fon’la imzaladığı anlaşmayla başlatılan “Türkiye HIV/AIDS Önleme ve Destek Programı” kapsamında, 2005 Temmuzu’ndan bu yana Gönüllü Danışmanlık ve Test Merkezleri kuruluyor.
Ankara, İstanbul, İzmir ve Trabzon’daki merkezlerin sayısı 11’e yükseldi. GDTM’ler cinsel yolla bulaşan tüm hastalıklar konusunda, özellikle de HIV-AIDS üzerine çalışıyor. Türkiye’de AIDS alanındaki en tecrübeli isimlerden Hacettepe Üniversitesi Dekanı Prof. Dr. Serhat Ünal, aynı zamanda üniversitenin HIV-AIDS Tedavi ve Araştırma Merkezi’nin (HATAM) Başkanı. Prof. Dr. Ünal, yeni kurulan merkezlerin sadece test yapmadığını, verdiği danışmanlığın en az test kadar önemli olduğunu söylüyor.
KAÇMAK YERİNE TEST YAPTIRIN
Türkiye’de bugün 3 bin civarında HIV-AIDS vakası var. Rakam 4-5 binlere ulaşırsa birden artabilir. Toplumda hálá yurtdışından gelenlerin yaydığı, çoğunlukla eşcinsel ilişkilerle bulaştığı sanılıyor. Oysa hastalık çoğunlukla Türk’ten Türk’e ve heteroseksüel ilişkiyle geçiyor. Sık eş değiştiren, emniyetli ilişkide bulunmayanlarda daha yaygın. Türkiye’deki HIV-AIDS’ten korunma sloganı “Tek çare: Tek eşlilik.” Yoksa prezervatif kullanılmalı. Bu kural da çiğnenmişse mutlaka test yaptırılmalı. Kişinin merkeze güvenerek gitmeye ikna olması lazım. Kaçanlar şüpheyle kıvranıp duruyor. Test yaptıranların büyük kısmı da AIDS’li çıkmıyor. GDTM’ler sadece test yapmıyor, öncesi ve sonrasında danışmanlık veriyor.
EVLİ ERKEKLER BAŞVURUYOR
Test yaptıranların çoğu, kaçamak ilişki yaşayan evli erkekler. Başvuranların sadece yüzde 20’si kadın. Erkek hem endişe ediyor hem de eşini aldattığı için vicdanı sızlıyor. Laboratuvara, hastaneye başvursa adının çıkmasından korkuyor. Çaresizce kıvranıyor. Eşine bulaştırma korkusuyla cinsel hayatını int(11)iriyor, aile bütünlüğü bozuluyor. Sosyal ilişkileri bozuluyor, işinde başarısızlık başlıyor. Bunlar ciddi depresyona neden oluyor.
EĞİTİMLİ UZMANLAR ŞART
Test başvurusunu kabul edenlerin eğitilmiş kişiler olması lazım. Çünkü geçmişte ciddi sorunlar yaşandı. HIV pozitif test sonucu eline verilen biri intihar etti. Ailesi, test sonucu tedbir alınmadan verildiği için Sağlık Bakanlığı’nı dava etmişti. Artık AIDS ölümcül bir hastalık olmaktan çıktı, kronik hastalık kategorisine girecek. Vatandaş hálá ölümcül sanıyor. Bir de sosyal yükü var: Erkekse homoseksüelemiş diyecekler, kadınsa kötü kadınmış diyecekler, kişinin bunun altından kendi başına kalkması çok zor. Yardım almalı. Bu hizmeti sunduğu için GDTM’lerin işlevi önemli.
MERKEZLER HEM ORTADA HEM GİZLİ
GDTM’lerin adlarında HIV ya da AIDS kelimeleri kullanılmadı. Hastane içinde dikkat çekmemeleri için duyurularda çok dikkatli davranıyoruz. Örneğin Hacetepe’deki HIV-AIDS Tedavi ve Araştırma Merkezi (HATAM), infeksiyon hastalıkları ünitesiyle ortak çalışır. Açık adı tabelada yazmaz. Üniteye gelen hasta, gerek varsa yan odadaki HATAM’a geçer. Sadece arayan bulur.
KARISINA NASIL SÖYLENECEK
Kaçamak yapan evli erkekte HIV pozitif çıktığında, eşine bulaşıp bulaşmadığını kontrol etmek gerekiyor. Burada sağlık ekipleri için zor bir süreç başlıyor. “Eşinizde bir hastalık bulduk size de bakmamız lazım” dense yalan söylenmiş olacak. Aileye uygun bir yöntem bulunarak, genellikle koca durumu anlatmaya ikna ediliyor.
DÖRT VAKA DÖRT HİKAYE
BEN ONA 4 ÇOCUK DOĞURDUM
Bir kadın, ateşli rahatsızlık şikayetiyle hastaneye başvurdu. İnfeksiyon konusunda deneyimli doktor AIDS’ten şüphelendi. Test şüpheyi doğruladı. Hastalığın son evreleriydi. Almanya’daki kocası ise ölmüştü. Kadın, ölüm nedenini beyin kanseri sanıyordu. Doktorlar gerçek ölüm nedeninin AIDS olduğunu öğrendi, bunu hastaya söylemek zorunda kaldı. Danışman eşliğinde durum açıklandı. Kadının ilk tepkisi kocasının homoseksüel olduğunu düşünmekti. Hastalığını unutup, bu duruma çok kızdı. Doktorlara tek cümle söyledi: “Ben o i…’ye 4 çocuk doğurdum.” Kısa süre sonra da öldü.
NİŞANLI ÇİFT AYRILDI
Genç erkek HIV-AIDS şüphesiyle hastaneye başvurdu. Sonuç pozitif çıktı. Nişanlıydı, hastalığı önceki ilişkisinden kapmıştı. Kızın ailesinin kulağına gidince hastaneye gelip uzmanlara sordular. Gizlilik gereği cevap verilmedi. Ancak kız tehlikedeydi. Doktorlar hastayı çağırıp “Evlilik güven üzerine kuruludur, bunu anlatman gerekiyor” diyerek ikna etti. Kız tarafı duyumu aldığında, doğrulatmadan ayrılık sürecini başlatmıştı. Bugün evlilik öncesi HIV- AIDS testleri zorunlu. Ancak bunun bile danışmanlık eşliğinde yapılması gerekiyor.
SOKAKLARA DÜŞEN MÜHENDİS
GDTM’ye saçı sakalı birbirine karışmış bir erkek başvurdu. Test yaptırmadığı halde AIDS olduğundan emindi. Evli ve iki çocuk babası bir elektrik mühendisiydi. Kaçamak ilişkiden sonra şüphe ve suçluluk nedeniyle evden, işten ayrılmıştı, otelde yaşıyordu. Canından bezince test yaptırmak için GDTM’ye başvurmuştu. Test sonucu negatif çıktı. Danışmanlar bile inandıramadı. Endişe saplantıya dönüşmüştü. Önerilen psikiyatra iki seans gittikten sonra kayboldu, durumu meçhul.
KİMİ TOPLUMDAN ÖÇ ALMAK İSTİYOR
Bir hasta AIDS’ten ölmek üzereyken hastaneye başvurdu. Doktorların yoğun çabasıyla tedavi edildi, normal hayatına döndü. Bazı hastalarda görülen topluma karşı hınç duygusuyla doluydu. Karşısına çıkanla korunmasız ilişki kuruyordu. Doktorlar kendisini de tehlikeye attığını anlattı. Çünkü yattığı kişiden dirençli HIV alıp hastalığı kontrolden çıkabilirdi. Psikiyatrik destek kanalıyla hastayı ikna çalışmaları sürüyor.
GDTM’DE NELER YAPILIYOR
Başvuran kişiye eğitimli personel önce cinsel yolla bulaşan hastalıkları tanıtıyor. Riskli davranışları açıklıyor. Ardından HIV ya da cinsel yolla bulaşan diğer hastalıkların testleri yapılıyor. Test sonuçlanana kadar alınacak önlemler bildiriliyor. GDTM’lerde tek amaç HIV pozitif tespiti değil. Riskli davranışların tekrarlanmamasını sağlamak. Eğer test pozitif sonuç verdiyse, hastaya tedavi yöntemleri, ilgili kurumlar anlatılıyor. Bulaştırmaması için alacağı önlemler gösteriliyor. Hastanın ad ve soyadının sadece ilk harfleri, bulaşma biçimi, yaşı, cinsiyeti, Sağlık Bakanlığı’na bir kodla bildiriliyor. Açık kimlik saklanıyor. Size en yakın merkezi (212) 444 24 37 No’lu danışma hattından öğrenebilirsiniz. Merkezler hafta içi her gün saat 8.30- 12.30 ve 13.30-16.00 arasında açık.
Hürriyet
