Medical Park Bursa Hastanesi”nden Uzman Klinik Psikolog Elif Kutlu Merzeci, ölümün çocuklara nasıl anlatılması gerektiğini açıkladı: * Aileler ölümü çocuklarına nasıl açıklamalı? Çocuklar ölümün nasıl bir şey olduğunu çok merak eder. 2 yaşına kadar çocuklar ölümü anlayamaz. 3-4 yaşlarındaki çocuklar ise ölen kişinin gittiğini, ancak ileride geri gelebileceğini düşünürler. Ölen kişi ebeveynlerden biriyse, çocuğun yeme ve uyku düzeni bozulabilir. Bu noktada, çocuğun çevresindeki kişilerin davranışları çok önemlidir. Onun bakımını sürdürecek ve özlemini dindirebilecek, sakin bir yetişkine ihtiyaç vardır. Okul çağına gelen çocuklar, ölümün bir son olduğunu algılamaya başlarlar. Giden kişi artık gelmeyecektir. Yas sürecinin ne kadar süreceği ve o süreçteki belirtiler, çocuktan çocuğa değişir. Bu belirtiler; kaygı, korku, yeme ve uyku düzeninde bozukluk, o anı tekrar yaşamak ve “gerileme davranışı” dediğimiz yaşından daha küçük tavırlar sergilemektir. “GERİ GELECEK” DEMEYİN * Çocuğun ölen kişiyle ilgili, “Nereye gitti, geri dönecek mi?” gibi sorularına nasıl cevap verilmeli?6 yaşa kadar bu konu hakkında çocuklara vereceğimiz cevaplar, son derece basit ve sade olmalıdır. Öncelikle ölen birini bir daha göremeyeceğimizi belirtmek gerekir. Çocuğa verilecek bu bilginin ertelenmesi veya ona yanlış bilgiler verilmesi çok sakıncalıdır. Çocuğa, “O uzak bir yere gitti, yakında gelecek”, “O biraz dinlenecek ve sonra uyanacak” gibi sözler söylemekten kaçınmak gerekir. Çocuğa, eğer istersek gözlerimizi kapatıp ölen kişinin hayalini kurabileceğimizi ve onu düşünebileceğimizi söyleyebiliriz. Bunu yapmasına yardımcı olmak için, onun geniş hayal dünyasından yararlanabiliriz. Çocuk kaybedilen kişiyi bir melek ya da gökteki parlak bir yıldız olarak tanımlayabilir. Onu bu şekilde somutlaştırması, yaşadığı şeyleri anlamasını kolaylaştırıcı bir etki yaratabilir. AĞLASIN! * Çocuklar cenaze törenlerine götürülmeli mi? Bu konuda tereddüt yaşayabilirsiniz ama bence çocuklar cenaze törenine katılmalıdır. Cenaze merasimine katılmak, çocukların ölümü anlamasını ve kabullenmesini kolaylaştırır. Ancak merasimde neler olacağı konusunda çocuğu önceden bilgilendirmek gerekir. Bu bilgilendirme, çocuğa ölümün ve gömülmenin korkulacak bir şey olmadığını anlatmak amacıyla yapılmalıdır. * Sevdiği yakınlarından birini kaybeden bir çocuğun, bu dönemden mümkün olduğunca az etkilenmesi için neler yapılabilir? Sürekli görmeye alıştığı bir akrabasını, özellikle de annesini ya da babasını kaybeden ve yas sürecinde olan bir çocuğa mutlaka destek olmak gerekir. Bu çocuğun, ölümle ilgili tüm soruları içtenlikle cevaplandırılmalıdır. Böyle bir durumda, çocuğun duygularını resim çizerek ifade etmesine izin verilmelidir. Bu hem çocuğun rahatlamasını, hem de yakınlarının onun hislerini bir nebze de olsa anlayabilmesini sağlar. Ayrıca çocuğun üzülmesine ve ağlamasına da kesinlikle engel olmamak gerekir. Belirtiler gün geçtikçe artar ve çocuğun normal hayatını altüst etmeye başlarsa ve çocuğun bakımını üstlenen sakin ve huzurlu bir yetişkin yoksa, mutlaka bir uzmandan destek alınmalıdır. Çocuklar etraflarındaki yetişkinlerin üzüntülü ve kaygılı hallerinden endişe duyup, paniğe kapılabilirler.
Eğer korkuyorsa kapıyı o kilitlesin
Uzman Psikolojik Danışman ve Pedagog Sonnur Öztürk çocukların yaşadıkları korkularla ilgili bilgiler verdi: * Hangi yaşta hangi korku, çocuklar için normaldir? Tüm çocukların yaşamlarının belirli aşamalarında bazı korku ve fobileri olabilir. Örneğin küçük çocuklar, yabancılardan ve annelerinden ayrılmaktan korkarlar. 2-3 yaş çocukları; yüksek seslerden, elektrik süpürgesinden ve gök gürültüsünden korkabilirler. 3-4 yaşlarında ise bunlara karanlık, dilenci, hırsız ve polis korkusu gibi korkular eklenir. Bu yaşlarda anne-babadan ayrılmak da çocukta korku yaratır hatta panik olmasına bile neden olabilir. 4 yaşından sonra çocukların korkularında azalma ve somutlaşma görülür. Çocuk köpekten ya da düşüp yaralanmaktan korkabilir. 6 yaşına geldiğinde ise, çocuğun korkuları artar. Korkularının arasına hayalet, cadı ve yangın korkusu da eklenir. 6 yaşına gelen çocuklar, karyolanın altında biri olduğunu düşünerek, odalarında yatmak istemeyebilirler. İzledikleri filmlerden çok etkilenirler. Bu yaşlardan sonra, korkular azalır. Çocukların korkularının temelinde kendilerine olan güvensizlikleri vardır. Annebabaların çocuklarına güvenmeleri ve bu güveni onlara hissettirmeleri gerekir. GÜVEN ŞART * Neler çocuğun korkularının artmasına yol açar? Çocuğun güçsüzlüğü ve bilmediklerinin ne kadar çok olduğu düşünülürse, ilk yıllarda korkularının olması doğal karşılanmalıdır. Çocuk çevresini tanıdıkça, beden gücünü ve yeteneklerini geliştirdikçe, korkuları da azalacaktır. Anne-babanın, çocuğu aşırı koruyucu bir tutumda yetiştirmesi de çocuğun korkular geliştirmesine neden olabilir. Bu çocuklar, anne-babaları onlara güvenmedikleri için kendilerine güvenmezler ve çok korkarlar. Çocuğunuz hırsızdan korkuyorsa kapıyı onun kilitlemesini, panjuru onun kapatmasını ve her yerin kapalı olduğunu kontrol etmesini sağlayarak, ona yardımcı olun.
Çocukları korkulardan kurtarmanın formülleri
* Çocuğunuzu korktuğu şeyleri size anlatması için teşvik edin. Bunun için resimlerden yararlanabilir. Korkularını çizmesine, sonra da anlatmasına yardımcı olun.* Çocuklarınızın duygularını kabul ettikten ve sizinle paylaşmasına olanak verdikten sonra en önemli adım, onu anladığınızı belirtmektir. Ona duygularını geri yansıtabilirsiniz. Mesela, "Sen karanlıktan korkuyorsun" diyebilirsiniz.* Ona hep güven vermelisiniz. "Ben ve baban hep senin yanında olacağız ve sana destek vereceğiz" demelisiniz.* Çocuğunuza korkularıyla mücadele etmesinin en iyi yolunun; korkulardan kaçmak yerine, onlarla mücadele etmek olduğunu anlatabilirsiniz.* Korktuğu şeyler hakkında onu bilgilendirin.* Çocuğunuza korkmasının doğal olduğunu ve geçeceğini anlatın. Bunun için kendinizden ve başkalarından örnekler verin. Ona, "Bu korkuyu hisseden yalnız sen değilsin. Birçok çocuk senin yaşında korkar ve zamanla bu geçer" diyebilirsiniz.* Korkunun belirtilerini ve bunların doğal olduğunu onunla konuşabilirsiniz. Korku çoğu zaman fiziksel reaksiyonlarla birlikte olur. Ona korktuğunda kalbinin hızlı hızlı çarpabileceğini, bacaklarının titreyebileceğini ve terleyebileceğini anlatın.* Ona iyi gelebilecek tavsiyelerde bulunun. Korktuğu zaman derin nefes almasını ve sevdiği masal kahramanlarını düşünmesini öğütleyin.* Çocuğunuzun korkularıyla baş ederken gösterdiği gayreti ödüllendirin. Bunun için haftalık bir tablo hazırlayın. Korkmadığı zaman, tabloya bir çıkartma yapıştırın. Sonra da ona, puanına göre bir ödül verin.* Çocuğunuzun korkarak ilgi çekmeyi alışkanlık haline getirmemesi için, onunla korkuları yerleşmeden önce ilgilenin.* Onun korkularıyla alay edip, onları bastırmasına neden olmayın.* Eğer çocuğunuz karanlıktan korkuyorsa, odasına hafif bir ışık koyarak kendisini güvende hissetmesini sağlayın.