Biz onu, o bizi bırakamıyor

Sigaranın en azından zararlı olduğunu herhalde duymayan kalmadı. Kalp, damar, akciğer hastalıkları, kanser, felç sigarayla ilişkili ilk akla gelen hastalıklar. Sigaranın doğrudan veya dolaylı etkisiyle olan ölümler, alkol, uyuşturucu, intihar, cinayet ve AIDS kaynaklılardan çok daha fazla. Peki ne oluyor da zararlı olduğunu bile bile sigaraya böyle bağlanıyoruz? Biz onu, o bizi bırakamıyor?ABD’de Pfizer Global Araştırma ve Geliştirme Merkezi’nde Sinir Bilimleri Laboratuvarı araştırmacılarından olan, depresyon, şizofreni ve bağımlılık ilaçları geliştiren araştırmacılar grubunun başındaki Dr. Hans Rollema ile sigara daha doğrusu nikotin bağımlılığı üzerine konuştuk. Dr. Rollema, kadın ve erkek sigara bağımlılarının sayısının neredeyse eşitlendiğini söylüyor: "Hayata daha aktif katılan kadınların sayısıyla birlikte, sigara tiryakilerinin de sayısı artıyor. Batı ülkelerinde erkekler sigarayı bırakmaya çalışırken, yeni başlayan kadın sayısında artış gözleniyor. Genç kızlarda sigaraya başlama oranı çok yüksek."Sigaraya bağımlılık nasıl gelişiyor? – Sigara (nikotin), ödüllendirici etki yaratıyor, zevk veriyor. Sigaradan alınan ilk nefesten sonraki 10 saniyede nikotin, beyinde bağımlılıktan sorumlu bölgeye ulaşıyor. Burada alıcılara bağlanıyor. Beynin başka bir bölümünde, hızla ve büyük miktarda dopamin salgısı üretiliyor. Dopamin keyif, mutluluk, haz ve sonuçda tatmin duygusu yaratıyor. Daha basitçe, beyinde ödül sistemini aktive ediyor. Etkisi çabuk geçen bu ödüllendirici etkiyi yeniden yaşamak için sigara içme isteği hissediliyor. İçilmemesi halinde yoksunluk belirtileri ve sigara içme isteği hissediliyor. İçildikçe yoksunluk belirtilerini önlüyor, böylece sigara içme isteğini tatmin ediyor. Nikotin keyif duygusu, performans artışı, ruh halinde düzelme sağlıyor. Bu fiziksel bağımlılıkla birlikte bir kısırdöngü oluşuyor.Alkol, kahve, çay içmek ya da bazı ortamlarda bulunmak sigara içme isteği uyandırıyor. Bunların nikotinle ilişkisi var mı?- Alkolizmle nikotin arasında bir bağlantı olduğunu biliyoruz. Alkol ile nikotin, beyinde aynı reseptörlere (alıcı) bağlanıyor. Bu nedenle birlikte içildiğinde daha fazla zevk alınıyor. Kahve ve çayla sigara arasında benzer ilişkiden söz etmek zor. Birlikte alma isteği, alışkanlıklardan kaynaklanabilir. Akıl hastalıkları hastanelerindeki hastalar çok fazla sigara içiyor. Koridorda, bahçede rastladıkları herkesten sigara isterler. Psikiyatrik sorunlarla sigaranın ilişkisi var mıdır?- Altta yatan mekanizmayı tam olarak anlamasak da bazı psikiyatrik hastalıklarla, nikotin bağımlılığı arasında ilişki olduğunu da biliyoruz. Sigara içenlerin yüzde 40’ında az veya çok psikiyatrik bir sorun bulunuyor. Örneğin şizofrenlerin yüzde 95’i sigara içer. Depresyon, dikkat eksikliği, hiperaktivite bozukluğu sorunu bulunanların yüksek oranlarda sigara içtiklerini biliyoruz. Ancak bu hastalar farkında olmadan, bilişsel işlevlerini düzelmek, kendi kendilerini tedavi etmek için de içiyor olabilirler. Çünkü nikotinin böyle bir etkisi var. Hatta nikotinin bu ’iyileştirici’ etkisiyle ilgili, nikotin bantlarıyla yapılan araştırmalar sürüyor. Bağımlılık yapan eroin ve morfin gibi maddelere göre nikotinin tedavisi daha mı zor? – Bence nikotin bağımlılığı daha da kötü, bırakmak gerçekten zor. Temin etmek çok kolay, herkes rahatla satın alabiliyor. En iyi nikotin bırakma tedavisinde bile başarı oranı yüzde 45. Eroin, morfin bağımlılığı tedavileri çok farklı, klinikte yatılıyor, davranış terapileri alınıyor, buna karşılık başarı oranı sadece biraz daha düşük.Sigara içmek kronik bir hastalıkSigara içmek yaşam tarzı, seçenekten ibaret değil. Kronik bir hastalık. Birçok doktor maalesef bu ayrımın henüz farkında değil. Hastalarına, "Sigarayı bırakmalısınız ama tabii bu sizin seçiminiz" diyorlar. Sigara içmek, tedavi edilmesi gereken bir hastalık. Doktorun söylemesi gereken de "Sigarayı bırakmanız lazım". Sigara içenler birçok bırakma denemesi yapar, fakat sonuç hüsrandır, çünkü sigara bağımlılık yapar. Kendi kendine bırakmaya çalışanların sadece yüzde 2-3’ü başarıyor. İster kişi kendi başına bırakmaya çalışsın isterse yardım alsın önemli olan motivasyon. Eğer bırakmaya motive değilse başarılı olamaz. Bırakmaya karar verenlerin doktor ve ilaç desteği almasında yarar var. Sigara ne kadar uzun süre ve yoğun içiliyorsa bırakmak o kadar zor. Beyindeki alıcılarda meydana gelen değişiklik nedeniyle uzun süre ve çok içenlerde nikotin ihtiyacı güçleniyor. Hatta 10 yıldır içmeyenler bile hálá içme ihtiyacı hissedebiliyor.Her sigara paketi 7 dolarlık ekonomik kayıpABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi’nin verilerine göre, sigara kullanımı ülkede her yıl 5.5 milyon yıl potansiyel ömür kaybına yol açıyor. 1997-2001 yılları arasında sigara kullanımı