Toplumun üçte biri, haftanın
birkaç gecesini istediği gibi uyuyamadan geçiriyor. "İyi bir uyku için
neler yapmamız gerekiyor?", "Uykusuzluk bir hastalık mı?" veya "İyi bir
uykunun kanıtı ne olabilir?" gibi merak ettiğiniz bütün soruları
İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Uyku Bozuklukları
Merkezi Sorumlusu Prof. Dr. Hakan Kaynak cevapladı..
Yemek
yemek, su içmek gibi iyi bir uyku da vücudumuzun en önemli
ihtiyaçlarından biri. Prof. Dr. Hakan Kaynak, bunun nedenlerini anlattı.- Ne kadar uykuya ihtiyacımız var? –
Hayatımızın yaklaşık üçte biri uykuda geçiyor. Uykunun süresi genetik
etkenlerin etkisiyle kişiden kişiye dört saat ile 11 saat arasında
değişir. Genetik olarak belirlenen bu süreyi belli sınırlar dışında
değiştirmek mümkün değil. Türkiye”de
toplumun büyük çoğunluğunun yedi-sekiz saat uyuma alışkanlığına sahip
olduğu, yapılan araştırmalarla biliniyor. Uyku süreleri kısa olanlar
ile uzun olanların uykularının yapısı birbirinden farklılık gösteriyor.
Kısa süreli uykuyla yetinenlerin uykuları, daha yoğun olarak derin
yavaş uyku ve REM döneminden oluşur. Gece içi uyanıklık sayısı ve
ikinci evre oranı bu tür insanlarda azalır. Dolayısıyla kısa süreli
ancak daha etkili uykuları olduğu söylenebilir. Uzun süreli uykuyla
yetinenlerse “asıl uyku” olarak adlandırılan derin yavaş uyku ve REM
dönemlerini, uyku süresi kısa olanlar kadar uyuyup, onlardan farklı
olarak uykunun derin olmayan evrelerini daha uzun uyur.- Kendimizi daha az uykuya alıştırabilir miyiz? –
Uyku süresi uzun, fakat çalışmak için daha çok zamana ihtiyacı olanlar,
çoğunlukla uyku sürelerini kısaltmak isteği duyar. Ancak uyku süresini
belirli bir oranın ötesinde kısaltmak mümkün olmaz. Üniversite
öğrencileri arasında yapılan bir çalışmada, uyku süresinin
kısaltılmasının mümkün olmadığı, deneklerde ertesi gün yorgunluk,
halsizlik, konsantrasyon güçlüğü ve hafıza bozukluğu gibi şikâyetler
saptandı. Deneye katılanlar, uygunsuz zamanlarda uyku ihtiyaçlarına
yenilip, uyuyakaldı. Ancak başka bir çalışma, uyku süresinin uzun bir
zaman dilimi içinde, bir-iki saati aşmamak şartıyla azaltılmasının
mümkün olduğunu ve azaltmanın deneklerin performansında bozukluğa yol
açmadığını gösterdi.- Rüya görmek sağlıklı uykunun belirtisi mi? –
Gece içinde defalarca REM dönemine girildiği halde çoğunlukla sabah
kalkıldığında rüya görülmediği veya bir kez rüya görüldüğü düşünülür.
Eğer REM döneminde uyanmadan başka bir uyku evresine geçiliyorsa,
görülen rüyalar, sabah kalkıldığında hatırlanmaz. Dolayısıyla,
rüyaların hatırlanması ancak REM döneminde uyanmakla mümkün olur. Halk
arasındaki “Çok sık rüya görüyorum, öyleyse sağlıklı bir uykum var,”
biçimindeki yanlış inanış, aslında REM döneminden sık sık uyanmanın,
kötü kalitede bir uykunun belirtisi.- İyi bir uykunun kanıtı nedir? –
Uykularını almış olarak dört-beş saat uyuyup uyananlara da çok daha
uzun süre uyuduğu halde dinlenmemiş, uykusundan tatmin olmamış olarak
uyananlara da sıklıkla rastlıyoruz. Dolayısıyla iyi bir uyku ile uyku
süresi arasında bir doğru orantıdan söz edemeyiz. Kimi başını yastığa
koyar koymaz uykuya daldığı halde, kimi yastığa başını koyduğu andan
itibaren gün içerisinde yaşadıklarını düşünmeye başlar. Uykuya ancak
sıkıntılı saatlerin sonunda dalabilir. Uykuya dalmak için geçen sürenin
uzunluğu ve bu sıradaki sıkıntının düzeyi, uykudan memnun kalkmayı
etkileyen en önemli etkenlerden. Uykudan dinlenmiş olarak uyanmayı
etkileyen ikinci etken ise gece içindeki uyanma sayısı.- Uykusuzların tümü uyku laboratuvarında mı incelenmeli? –
Genellikle uykusuzluk şikâyetleri için uyku kliniklerine başvuran
hastalar ellerinde valizleriyle gece yatmaya hazır şekilde geliyor.
Halbuki bu hastaların çoğu, iyi bir muayene sonucunda, uyku tetkikine
gerek duyulmadan da tedavi edilebiliyor. Uykusuzluk şikâyetleri
olanlarda uyku tetkiklerinin yapılma koşulları: 1. Geçici veya uzun
süreli uykusuzluk çeken bir hastaya uyku tetkiki yapılması zorunlu
değil. Bu hastaların tamamına yakını ilaç veya davranışsal tedaviyle,
uyku laboratuvarlarında incelenmelerine gerek kalmadan iyileşebilir. 2.
Hastaların hikâyesinde uykusuzluk sebebi olarak uykuda solunum
bozukluğu veya uykuda periyodik kol ve bacak hareketlerini düşündüren
veriler varsa hastalara uyku tetkiki yapılmalı. Yaşlı olup da
uykusuzluk çeken hastalara, uyku tetkiki endikasyonunda daha geniş
sınırlar konulmalı. 3. Uykusuzluk için uygulanan tedavilere cevap
vermeyen hastalara uyku tetkiki yapılmalı.
Uyku bozuklukları tedavi edilebilir
Memorial Hastanesi Nöroloji Bölümü”nden Uz. Dr.
Abdullah Özkardeş, uyku konusunda en çok şikâyet edilen
rahatsızlıklardan iki tanesini anlattı.HUZURSUZ BACAKLAR SENDROMU: "Akşam
olduğunda bacaklarımı koyacak yer bulamıyorum, yatağa girdiğimde
bacaklarımın canı sıkılıyor, bacaklarımı hareket ettirmekten uykuya
dalamıyorum," diyorsanız sizde de huzursuz bacak sendromu olabilir. Türkiye”de
en az 2 milyon kişi huzursuz bacakları nedeniyle uyuyamıyor. Huzursuz
bacak sendromu, hastanın bacaklarında hissettiği, ancak tam olarak
tarif edemediği, rahatsız edici, garip bir his ve bunun sonucu olarak
uykuya dalamama ile şekillenen bir sendromdur. İstirahat halinde
hissedilen bu garip hissi, hastalar yakınlarına ve hekimlerine
anlatamamaktan yakınırlar. Zira ağrı olarak adlandırılamayan bu his
zaman zaman bazı hastalar tarafından karıncalanma, uyuşma, bacakta
çekilme olarak tarif edilir. Bazı hastalar da bu hissi “Bacaklarım
sıkılıyor,” diye tarif ederler. Hastalar bu histen ancak bacaklarını
hareket ettirerek kurtulurlar. Hareket sonrasında bir müddet rahatlayan
hasta, en fazla birkaç dakika sonra tekrar aynı hissi yaşar. Bu
hastalığa, toplumda yüzde 3-5 gibi oldukça sık denebilecek bir oranda
rastlanır.HORLAMA VE UYKU-APNE SENDROMU: Geceleri yan
odalardan duyulacak kadar şiddetli horladığınız ve horlamanızın soluk
durmaları ile kesildiği söyleniyorsa, geceleri göğüs, baş veya
boynunuzda terleme oluyors