Sıcak ve soğuk çarpmalarında ilk yardım

Normal vücut ısısı 36 - 37 °C dir. Bu ısı, karmaşık mekanizmalarla saint(11) tutulmaya çalışılır. Normalde, vücudun ısı düzenleyici mekanizmaları iyi çalışır ve organizma (vücut) belirli ısı değişikliklerini oldukça iyi tolere edebilir
 

Ancak, organizma başa çıkabileceğinden fazla sıcağa maruz kalırsa hastalıklar oluşabilir : sıcak krampları, sıcak int(11)kinliği ve sıcak çarpması gibi. Ya da tam tersi, başa çıkabileceğinden düşük ısıya maruz kalırsa yine sorunlar ortaya çıkacaktır : kısmi veya tam donma gibi.

 SICAK KRAMPLARI :

Aşırı egzersizden sonra, genellikle, bacak kaslarında görülen ağrılı kas spazmlarıdır.

 İlkyardım:

* Kişi gölgelik ve/veya serin bir yere alınır,

* Hasta yatırılarak (veya oturtulabilir de) kramp geçene kadar kasları dinlendirilir. Özellikle sporcuların tekrar antremana 

    başlayabilmeleri için en az 12 saat dinlenmeleri gerekir.

* Su (veya dengeli elektrolit solüsyonu; limonata, ayran vb) içirilebilir. Sıcak krampında vücutta yeterli elektrolit vardır, ancak kramp

    nedeniyle dengeli dağılımı engellenmiştir  o nedenle bol sıvı içmenin yanı sıra dinlenme çok önemlidir.

* Tedavi edilmezse sıcak int(11)kinliğine dönüşebilir.

 SICAK BİTKİNLİĞİ (yorgunluğu; baygınlığı) :

En sık görülen sıcak acillerindendir. Aşırı terleme nedeniyle, aşırı sıvı-elektrolit (su - tuz) kaybı ortaya çıkar. Bunun sonucunda ise aşağıdaki belirtiler görülür :

 - Aşırı terleme sonucu cilt soğuk ve nemlidir,

- Baş dönmesi,  bayılma  hissi olabilir,

- Nabız hızlı ve zayıftır,

- Vücut ısısı artmıştır, ancak 39°C üstüne çıkmaz.

 İlkyardım:

* Kişi serin ve/veya gölgelik bir yere alınır, fazla  giysileri çıkartılır,

* Bilinci yerindeyse (kendi içebilecek durumdaysa); su, ayran gibi içecekler içirilir (1 litre kadar). ASLA ALKOLLÜ İÇKİ İÇİRİLMEZ !

* Durumu düzelmiyorsa veya daha kötüleşiyorsa hemen hastaneye götürülür.

* Tedavi edilmezse sıcak çarpması gelişir.

 SICAK ÇARPMASI :

Vücut başa çıkabileceğinden çok fazla ısıya maruz kalmışsa, vücut ısısı, hızla, doku hasarına yol açan düzeye yükselir ve ölümle sonuçlanabilir.

Sıcak çarpmasına yol açabilecek sebepler : kapalı-kötü havalanan-nemli ortamlarda aşırı fiziksel aktivite yapmak, sıcak hava dalgaları esnasında havalandırma sistemleri bulunmayan veya havalandırılmayan binalarda yaşamak (özellikle yaşlılar, bebekler, kalp veya kronik hastalığı olan kişiler risk altındadır), sıcak yaz gününde çocukları kilitli arabada bırakmak, aşırı sıcak ve nem ortamı yükselmiş havalarda dışarıda spor veya ağır iş yapmak.

Havadaki nem oranı  % 70 in üzerine çıktığında,  ortam neme doyduğundan terleme olmayacağı için, vücuttan ısı kaybı gerçekleşemez dolayısıyla vücut ısısı artar, cilt  ısıyı atamadığı için sıcak, kuru ve kızarıktır.  

 Belirtileri :

- Vücut ısısı hızla yükselir, 39° C  üzerindedir,

- Cilt kuru, sıcak ve kızarıktır,

- Kişinin çevreye olan ilgisi hızla azalır, bilinç kaybı gelişir,

- Nabız yavaşlar ve zayıftır,( kan basıncı düşer ),

 İlkyardım:

*  Vücut 39°C’ ye kadar hızla soğutulur, 39°C’ den sonra yavaş soğutulur.

Hızlı soğutmada iki soğutma yöntemi bir arada kullanılır :

 1- Vücut ıslak çarşafla sarılır veya normal musluk suyu ile ıslatılır,

 2- Varsa vantilatör açılır ya da kapı pencere açılarak cereyan sağlanır.

Yavaş soğutmada bu iki uygulamadan sadece biri kullanılır.

 * Bilinci yerindeyse, içecek bir şeyler verilir ( kesinlikle alkolsüz  içecek olmalıdır) .

 * Kişi  hemen soğutma işlemine başlanarak hastaneye götürülmelidir,  aksi halde ölümle sonuçlanabilir.

 ÖNEMLİ:

* Vücut ısısını düşürmek üzere vücuda doğrudan  BUZ UYGULANMAZ !

   Ya musluk suyuyla duş aldırılır, ya da vücut musluk suyu ile silinir.

* Yarı yarıya sulandırılmış sirkeli su ile vücudun silinmesi, özellikle çocuklarda ve yetişkinlerdeki ateş yükselmelerinde rahatlıkla kullanılabilecek soğutma yöntemidir.

  SOĞUĞA MARUZ KALMA :

 Vücudun bir kısmı veya tümü soğuğa maruz kalabilir. 0°C veya altındaki soğuk, nem ve rüzgardan vücut etkilenir. Birkaç saat içinde soğuk yarası denilen yaralar oluşabilir. Soğuğun derecesi ve maruz kalınan süre yaranın şiddetini belirler.

 Belirtiler:

- Organda hareket azalması, uyuşukluk,

- Şişme, morarma, ağrı,

- Büller (yanıklarda görülen su toplanması) ve yaralar.

 İlkyardım:

* Ilık uygulama yapılır, organ ılık -soğuk arası su olan kaba daldırılır ve alıştıkça biraz daha sıcak su ilave edilerek yavaş yavaş ısıtılır. Ya da giysilerle örtülerle sarılarak ısınması sağlanır. ORGAN DOĞRUDAN SICAĞA TUTULMAZ !!! (Sıcak sobaya tutmak gibi)

* Büller patlatılmaz, yaralar steril kuru pansumanla kapatılır.

 DONMA :

Genel olarak vücudun tümüyle soğuğa maruz kalması sonucu oluşur. Dokular, soğuğun etkisiyle yeterince kanlanamadığı, dolayısıyla da beslenemediği için sorunlar ortaya çıkar. Soğuğun şiddeti, maruz kalınan süre, giysi ve beden direncine bağlı olarak değişik belirtiler görülebilir.

 Belirtiler:

- Başlangıçta deride pürüzlenme, kılların dikleşmesi, karıncalanma ve sızlamalar,

- Deride solukluk ve soğukluk,

- His kaybı,

- Aşırı int(11)kinlik, uyuşukluk, uyku hali, uykunun derinleşmesi ve katılaşma olabilir

 İlkyardım :

* Donmayı önlemek üzere şeker içeriği fazla, sıcak şeyler yedirilir veya içirilir (çikolata, pekmez, çay, çorba vs).

* Giysiler giydirilir veya üstü kalın örtülerle örtülür; ıslak giysileri kuru giysilerle değiştirilir.

* Kişi uyutulmaz, mümkün olduğunca aktif ya da pasif hareket yaptırılır.

* Kişi ılık bir ortama alınarak, ortam ısısı yavaş yavaş yükseltilir.

 ASLA YAPILMAYACAKLAR :

 * Donmuş kişi doğrudan sıcak ortama, soba yanına alınmaz

* Karla ovulmaz, istenirse hafif yüzeysel, dairesel  masaj yapılabilirse de önerilmez

* Uyutulmaz